Michael Faraday

MICHAEL FARADAY

İngiliz fizikçi. Doğum: 22 Eylül 1791, Ölüm: 25 Ağustos 1867 (76 yaşında)

Faraday’ı diğer bilim insanlarından ayıran çok önemli bir özelliği vardır. O da hayatı boyunca bilimsel (matematik tabanlı) bir öğretim almamış olması. Ancak bu durum, azim konusunda hepimize örnek teşkil eden Faraday’ın bilim yapmasını engelleyememiştir.

Son derece fakir bir ailede doğan Faraday’ın okul eğitimi sadece temel ilkokul eğitiminden ibarettir. 14 yaşlarında iken kitap ciltleme işine girmiş ve boş zamanlarında ciltlediği kitapları okumaya başlamıştır. Özellikle fizik kitaplarına karşı büyük bir arzu duyan Faraday, 7 yıl boyunca yaptığı ciltleme işinde büyük bir bilgi birikimi edinmiştir.

Ünlü İngiliz bilim insanlarının konferanslarına katılan Faraday, burada aldığı derslerden 300 sayfalık bir kitap (not defteri) yazarak bunu Humphry Davy’e yollamıştır. Davy tarafından asistan olarak alınan Faraday’ın İngiliz Kraliyet Bilim Enstitü’süne girişi bu şekilde olmuştur.

Buradaki önemli çalışmalarından bazıları şunlardır:

Faraday’dan önce elektrik akımı taşıyan bir telin etrafında manyetik alan oluşturduğu keşfedilmişti. Faraday ise manyetik alan kullanılarak elektrik akımı oluşturulabileceğini keşfetti. Bu keşfinden yola çıkarak elektrik motorunu keşfetmişti. Bugün santrallerden evlerimize gelen alternatif elektrik akımının temelinde bu keşif yatmaktadır. Zira alternatif akım manyetik alan kullanılarak elde edilir. (Kabaca mıknatısların etraflarında oluşturdukları alana manyetik alan denebilir.)

Transformatör (elektrik devrelerinde akım ve gerilim değerlerini değiştirme cihazı) ve jeneratörü keşfetmiştir.

Dönemin İngiltere başbakanı ona ilk jeneratörü göstererek ne işe yaradığını sorduğunda Faraday’ın  “Bilmiyorum ama hükümetinizin bir gün ondan vergi alacağına bahse girerim” dediği söylenir.

Bazı maddelerin manyetik alan tarafından itildiğini keşfetmiş ve buna diyamanyetizma ismini vermiştir. Bu keşif bugün kullanılan maglev trenlerinde kullanılır. (Maglev trenleri yere temas etmeden hareket ederler ve çok büyük hızlarda hareket ederler.)

Işık ışınlarının manyetik alan kullanılarak bükülebileceğini (doğrultusundan saptırılabileceğini) keşfetmiştir.

Elektrik yüklerinin iletkenlerin sadece dış yüzeylerinde toplandığını ve iç kısımda hiçbir etkinin olmadığını keşfetti. Bugün bu keşif Faraday kafesi ismiyle kullanılmaktadır. Faraday kafesi manyetik alan geçirmeyen tel bir kafestir. Uygun şekilde ayarlanırsa içinde telefon çekmez, dinleme cihazları dışarıya sinyal gönderemez, uçağa yıldırım çarptığında içeride kimseye bir şey olmaz. Örnekler çoğaltılabilir…

(Metal bir makarna süzgecinin içerisine telefonunuzu koyun ve süzgecin açık kısmını alüminyum folyo ile kapatın. Telefonu aradığınızda ulaşılamadığını göreceksiniz.)

Faraday kömür ocaklarının güvenliğini arttırma, deniz fenerlerinin işletilmesi, çevre kirliğliği konularında da çalışmalar yürütmüştür. Her yıl noelde gençlere bilim dersi verilmesini sağladı. Faraday Kırım Savaşı için kimyasal silah üretimine katılmayı, şövalyeliği ve Kraliyet Akademisi’nin başkanı olmayı reddetti.

Bugün elektrik sığa birimi olarak kullanılan farad, ismini Faraday’dan alır.

Faraday’ın kanunlarına baktığınızda hiçbir şekilde matematiksel ifadeye rastlayamazsınız. Çünkü Faraday bu şekilde bir ifade üretecek bilgiye sahip değildir. Eğitim-öğretim alma fırsatı bulamayan, çocuk yaşta çalışmak zorunda olduğu halde kendi kendini eğiterek bulunduğu konuma gelen Faraday, örnek alınması gereken insanlardandır. Hatta Faraday’ın anısına film çekilmesi onu tüm dünaya tanıtmak ve hak ettiği değeri vermek için en iyi yollardan biri olabilir. Böylece Faraday gibi kendini geliştiren bir kişiliği insanlığa da tanıtmış oluruz.

Yazan: R.Umut Angın