- KARADELİKLER - 27 March 2022
Öncelikle karadelik nasıl oluşur bundan bahsetmemiz gerekiyor. Karadelik, yıldızın kendi içine çökmesi ile oluşur. “Peki, yıldızın çökmesi nasıl olur?” dediğinizi duyar gibiyiz. Olabildiğince yüzeysel bir şekilde bunu açıklamaya çalışacağız
Bir yıldızı devasa bir termonükleer reaktör olarak düşünebiliriz. Bu rektörün yakıtı da çekirdeğinde meydana gelen füzyon tepkimeleridir. Bu tepkimeler sırasında hidrojen gibi atom numarası küçük olan atomlar, helyum gibi daha büyük elementlere dönüşür. Haliyle bu sırada etrafa büyük bir enerji saçılır.
Saçılan bu enerji, yıldızın içindeki atomları dışarı doğru iter fakat atomların dağılmaması için tam tersi yönde etki eden kütle çekim kuvveti de vardır. Fizikten de bileceğimiz gibi, bu iki kuvvet bir denge oluşturur. Bu dengenin adı da hidrostatik dengedir.
Kütle çekimini tükenmeyen bir olgu olarak kabul ediyoruz fakat füzyon tepkimeleri sonsuz değildir. Belli bir süre sonra füzyon tepkimeleri sona erdiğinde geriye atomların dışarı dağılmamasını sağlayan kütle çekim kuvveti kalacaktır. Bu yüzden yıldız, içeri doğru çökmeye başlayacaktır.
Karadeliklerin yoğunluklarından bahsetmemiz gerekirse bunu size anlatabilmek için şu örneği verebiliriz: Güneş’den milyonlarca, milyarlarca kat büyüklükteki bir kütleyi bir şehrin bir ucundan bir ucuna sığdırmaya çalışalım. Kütlemiz çok büyük, hacmimiz ise küçük olacağı için akıl almaz bir yoğunluk meydana gelecektir. (d=m/v formülünü hatırlatmak istedik.) Fakat her karadelik aşırı yüksek yoğunluğa sahip değildir.
Karadeliklerin, uzay-zaman dokusundaki etkisine kütleçekim kuyusu denir ve bu kuyu öylesine hızlı bir şekilde derinleşir ki; ışık bile bu kütle çekim kuvvetinden kaçamaz.
Karadeliğin etrafındaki ışığın bile kaçamadığı bölgenin sınırına ise olay ufku adı verilir. İlginçtir ki olay ufku, karadeliğin çapından daha büyük olabilir. Kesin bir şey söyleyemiyoruz çünkü her karadeliğin büyük yoğunluklara sahip olmadığını söylemiştik.
Karadeliğe düşersek ne olur? Bununla ilgili elimizde net bir bilgi yok fakat vücudumuzun farklı bölgeleri, farklı kütle çekimine maruz kalacaktır. Eğer bir karadeliğe kafamız önde olacak şekilde girdiğimizi düşünürsek; kafamızdaki çekim kuvveti, ayaklarımızdan çok daha fazla olur ve spagetti gibi uzamaya başlarız. Stephen Hawking tarafından bu durum spagettifikasyon olarak adlandırılmış ve popüler hale gelmiştir.